انسان از بدو آفرینش در برابر حوادث طبیعی نیاز به نیروی مافوق و برتر را در خود احساس می کرد. نیرویی که بتواند او را از حوادث و بلایا و مشکلات و سختی ها حفظ کند. آنچه که توانست این نیاز انسان را برآورده سازد، دین و مذهب بود. به همین دلیل پرستشگاه و اماکن مذهبی را برای این کار ساخت زیارتگاه ها را ساخت، تا مکانی برای آرامش روحی و قلبی و فروکش کردن هیجانات و اضطراب های درونی انسان ها باشد. در این جایگاه های مقدس زایرین اطمینان قلبی دارند که هرگز تنها نیستند و قدرتی مافوق آنها وجود دارد که همواره حی و حاضر است و توان برآوردن همه نیازهای بشری را دارد. لذا « با توسل و استغاثه به درگاه او و ریختن اشک شوق از داشتن چنین تکیه گاهی مطمئن، یا اشک نیاز به حل مشکلاتشان، یا اشک داشتن امید به گشوده شدن گره مسایل شان، تخلیه روانی شده و آرامش روحی به دست می آورند »(شریف،1375: 241).
هنگامی که انسان نتواند بر مشکلات زندگی فائق آید، دچار نوعی پریشانی روانی می شود. این پریشانی می تواند روح و روان او را تحت تأثیر قرار دهد و انسان را آزرده کند. بر طبق تحقیقات روان شناسی، دین و مذهب از جمله پدیده هایی هستند که توانایی آرامش روحی انسان ها را در خود نهفته دارند. فضای مزارها، فضای است، فضایی که می تواند عواطف انسانی را تحریک کند تا انسان در برابر مشکلات عکس العمل هایی خلاف زندگی عادی خود بروز دهد. عکس العمل هایی همچون راز و نیاز یا گریه و زاری؛ با این عکس العمل ها انسان روان درمانی و تخلیه ی روانی می شود و با امید به اینکه قدرتی برتر برای حفظ و نگه داری آنها وجود دارد، به زندگی ادامه می دهند. درخواست شفاعت زائران در جوار مزارهای شخصیت های دینی و معنوی نباید اینگونه تلقی شود که زائر این تقاضا را از صاحب آرامگاه داشته و از او حاجت می طلبد؛ بلکه به علت قرب و منزلتی که صاحب مزار با توجه به جایگاه ارزشمند خود در نزد خداوند دارد، او را واسطه ی حاجت خود می کند تا پروردگار عالم به علت اعتبار صاحب مزار، گشایشی در مشکلات زائر بنماید (یوسفی، 1386).
جیمزتعریف زیر را از مذهب ارائه نموده است: مذهب عبارت است از تجربه و احساس رویدادهایی که برای هر انسانی در عالم تنهایی و دور از همه وابستگی‌ها روی می‌دهد.” به طوری که انسان از این مجموعه در می‌یابد که بین او و آن چیزی که جیمز آن را امر الهی می‌نامد، رابطه‌ای برقرار کرده است. از طرف دیگر، رفتار مذهبی، یکی از رفتارهای پیچیده انسانی است که کمتر مورد توجه روانشناسان و روانپزشکان قرار گرفته است (غباری بناب، 1384: 30). به رغم وجود آمارهای قابل توجه در مورد اثر مذهب بر زندگی مردم، پژوهشگران از اثر این متغیر در بهداشت و سلامت روانی و جسمانی غفلت کرده‌اند و فقط در سالهای اخیر است که باورهای مذهبی مورد پژوهشهای علمی قرار گرفته‌اند (یگانی،1379: 16). باورهای مذهبی قوی سبب میشود که افراد کمتر در معرض فشارهای روانی قرار گیرند، کمتر دچار افسردگی شوند، کمتر به بزهکاری روی آورند و طلاق در خانواده‌ها کمتر رخ دهد. وجود این باورها نیز احتمال اقدام به خودکشی را در بین پیروان واقعی ادیان الهی تا سطح چشمگیری کاهش می‌دهد (غباری بناب، 1384: 30).بر اساس نظریه آلپورت، افرادی که اعتقادات مذهبی دارند و مذهب را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف دیگر قرار نداده‌اند در برابر انواع مشکلات روانی- اجتماعی مصونیت بیشتری دارند. پژوهشهای متعددی از جمله بررسی رابطه میان نگرش مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز، این موضوع را تایید نموده است (زرگر، 1383). یکی از رایج ترین رفتارهای مذهبی ایرانیان زیارت اماکن مقدسه به خصوص امامزادگان است و مردم از راههای دور و نزدیک با اعتقادی راسخ برای اعمال مذهبی به این اماکن مراجعه می کنند. آثار روان شناختی این زیارات، کمتر به شکل پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است اما آنچه حائز اهمیت است این است که فضای بقاع و امامزادگان مأمنی برای مردم در برابر مشکلات و سختیهای زندگی است.
مردان و ن در ساعات مختلف شبانه روز با آمدن به این مکانهای مقدس و راز و نیاز درونی یا گریه و زاری آشکارا، نیرو و امیدی برای تحمل مشکلات و ادامه زندگی پیدا می کنند. که اغلب مردم با هدف توسل و امید به گشوده شدن گره مسایلشان و کسب آرامش روحی و روانی به امامزادگان مراجعه می‌کنند و این مسأله در فرهنگ مردم شناخته شده است. مردم در سنین مختلف بصورت تنها یا خانوادگی یا با جمعی دوستانه برای رسیدن به این آرامش روحی و قلبی و راز و نیاز با معبود به زیارت بقاع می آیند. از اینرو می توان یکی از دلایل ساخت و توجه به این مکانهای مقدس را برای کسب آرامش روحی و قلبی و فروکش کردن اضطراب های درونی دانست. زائر به دلیل قرب و منزلت صاحب مزار در نزد خداوند، او را واسطه حاجت خود قرار می دهد تا پروردگار به دلیل اعتبار صاحب مزار، گشایشی در مشکلات فرد زائر بنماید.
[1]Psychological functioning holy shrines
درباره این سایت